mapuskus
🌟Usta Tasarımcı🌟
DOÇ. DR. ERKAN YÜKSEL
Önceki yazıda sayfa tasarımının altın kurallarından söz ederken sayfadaki başlık dağılımının sayfanın üst kısmından alt kısma doğru, “en önemliden daha az önemliye” olacak şekilde sıralanması gerektiği üzerinde durmuştuk. Bu noktada bir soru ile karşılaştık: Ancak kimi gazetelerde ürmanşette, manşetten daha küçük puntolarla ve kimi zaman da çerçeve içinde birden fazla haberin yayımlandığını görüyoruz. Bu uygulama yanlış mıdır?
Bu soruya verilebilecek ilk yanıt, her gazete tasarımını kendine özgü doğru ve yanlışları olduğu ve bu bağlamda gazetenin genel uygulama kuralları çerçevesinde doğru ya da yanlışların ortaya konulması gerektiğidir. Ancak uygulama hakkında şunlar söylenebilir:
NORMALİN ÜZERİNDE BİR DURUM VAR MI?
Sayfa tasarımı gazeteciliğin sözsüz iletişim biçimidir. O nedenle tasarıma ilişkin her bir unsur, belirli bir anlam taşır. Örneğin haberin sayfanın neresinde ve hangi büyüklükte yayımlandığı onun önemliliğinin bir göstergesidir. Gazetecilikte en önemli haber manşet haberdir. Ancak kimi zaman manşetin de üzerinde öneme sahip haberler için sürmanşet uygulamasına gidilir.
Bir gazete için en değerli alan olan sürmanşet; yani sayfanın en üst kısmı, gazetenin logosu da alta alınarak bir haber için ayrılıyorsa, “ortada normalin üstünde bir durum var” demektir. Başka bir deyişle, sıradan ya da normal günlerde sürmanşet uygulaması yapmayan bir gazetenin, olağanüstü bir durumda sürmanşete bir haber koyması, bu haberin “normalin üzerinde” önemde olduğuna işaret eder.
Kimi zaman da sayfayı hazırlayanlar iki haberi de manşet olabilecek önemlilikte değerlendirir. Ancak bunlardan birisi manşet atılabileceğine göre, birisi diğerine oranla daha önemli kabul edilerek sürmanşete konulabilir. Bu durumda da gündemin oldukça yoğun ve önemli haberlerin fazla olduğu anlaşılır. Ancak sürmanşet haber her zaman daha önemli haber demektir.
TASARIM ÖZELLİĞİ Mİ?
Ancak kimi gazetelerde haberin önemlilik derecesine dikkat edilmeden logonun üzerinde, sağında ya da solunda haberlere ya da haber anonslarına yer verilmektedir.
Burada önemli olan, bu durumun o gazete için bir kişilik ya da tasarım özelliği taşıyıp taşımadığını tespit etmektir. Kimi gazetelerde sürmanşet haber uygulaması, bir tasarım ya da kişilik unsuru olarak tanımlanmış olabilir. Başka bir deyişle gazete bunu her zaman yapıyorsa, bunun “bilinçli” bir uygulama olduğu ve bu anlamda kendi beğeni ve estetik anlayışı çerçevesinde, gazetenin kimliğine göre yanlış olmadığı söylenebilir.
Ancak gelişigüzel ya da herhangi bir önemlilik gözetmeden gazetenin manşet ya da sürmanşet alanlarını kullanmak genel olarak “alışıldık” ve “beklendik” bir durum değildir. Aslında sürmanşete, sürmanşetlik önem taşımayan haberleri koymak da “alışıldık” bir durum olmamakla birlikte, son zamanlarda giderek yaygınlaşan bir uygulamadır.
YOZLAŞMA VAR MI?
Eskiden sekiz (dokuz) sütuna manşet atılan bir haber olduğunda “çok önemli” ya da “normalin üzerinde öneme sahip” bir durum olduğu anlaşılırken, günümüzde gazetelerin önemli ölçüde bu anlamı “yozlaştırdıkları” savunulan bir görüştür. Sıradan haberlerin dahi sekiz (dokuz) sütuna manşet atılması, tasarımcılar arasında “savaş çıksa, artık sayfayı yan mı kullanacaklar?” sorusunu gündeme getirmiştir.
Çünkü normal algılamada haber ne kadar büyükse, başlık da o kadar büyük olmalıdır. “Sıradan haberler sekiz sütuna manşet atılırsa, savaş haberi kaç sütuna, hangi büyüklükte verilecektir” sorusu önemli bir eleştiridir.
Gazetelerin promosyon savaşına başladığı 1990’lı yılların başlarında sürmanşet alanının bu promosyonların ilanları için ayrılması “alışıldık” bulunmamış ve kimi deneyimli gazete tasarımcıları tarafından “okura saygısızlık” şeklinde eleştirilmiştir. Ancak bugün gelinen noktada sürmanşet alanının bu tür ilanlar için kullanılması neredeyse kanıksanmıştır. Bu uygulama doğru mudur? Sanıyorum en doğru kararı verecek ve son sözü söyleyecek olan beğenmediği gazeteyi almayacak olan okurdur. Okurun kararına bakarak neyin beğenildiği ve neyin beğenilmediği söylenebilir.
Sonuç olarak sayfa tasarımında sürmanşete hangi haberin konulduğu, hangi haberin hangi büyüklükte başlıklarla verildiği önem taşır. Tasarımcının da okuyucunun zihnindeki bu önemlilik algılamasını bilerek ona göre uygulamada bulunması uygun olacaktır. Ancak uygulamada farklı amaç ve beğenilerle farklı uygulamalara gidiliyorsa bunları da “kendi iddiası çerçevesinde” değerlendirmek gerekir.
Önceki yazıda sayfa tasarımının altın kurallarından söz ederken sayfadaki başlık dağılımının sayfanın üst kısmından alt kısma doğru, “en önemliden daha az önemliye” olacak şekilde sıralanması gerektiği üzerinde durmuştuk. Bu noktada bir soru ile karşılaştık: Ancak kimi gazetelerde ürmanşette, manşetten daha küçük puntolarla ve kimi zaman da çerçeve içinde birden fazla haberin yayımlandığını görüyoruz. Bu uygulama yanlış mıdır?
Bu soruya verilebilecek ilk yanıt, her gazete tasarımını kendine özgü doğru ve yanlışları olduğu ve bu bağlamda gazetenin genel uygulama kuralları çerçevesinde doğru ya da yanlışların ortaya konulması gerektiğidir. Ancak uygulama hakkında şunlar söylenebilir:
NORMALİN ÜZERİNDE BİR DURUM VAR MI?
Sayfa tasarımı gazeteciliğin sözsüz iletişim biçimidir. O nedenle tasarıma ilişkin her bir unsur, belirli bir anlam taşır. Örneğin haberin sayfanın neresinde ve hangi büyüklükte yayımlandığı onun önemliliğinin bir göstergesidir. Gazetecilikte en önemli haber manşet haberdir. Ancak kimi zaman manşetin de üzerinde öneme sahip haberler için sürmanşet uygulamasına gidilir.
Bir gazete için en değerli alan olan sürmanşet; yani sayfanın en üst kısmı, gazetenin logosu da alta alınarak bir haber için ayrılıyorsa, “ortada normalin üstünde bir durum var” demektir. Başka bir deyişle, sıradan ya da normal günlerde sürmanşet uygulaması yapmayan bir gazetenin, olağanüstü bir durumda sürmanşete bir haber koyması, bu haberin “normalin üzerinde” önemde olduğuna işaret eder.
Kimi zaman da sayfayı hazırlayanlar iki haberi de manşet olabilecek önemlilikte değerlendirir. Ancak bunlardan birisi manşet atılabileceğine göre, birisi diğerine oranla daha önemli kabul edilerek sürmanşete konulabilir. Bu durumda da gündemin oldukça yoğun ve önemli haberlerin fazla olduğu anlaşılır. Ancak sürmanşet haber her zaman daha önemli haber demektir.
TASARIM ÖZELLİĞİ Mİ?
Ancak kimi gazetelerde haberin önemlilik derecesine dikkat edilmeden logonun üzerinde, sağında ya da solunda haberlere ya da haber anonslarına yer verilmektedir.
Burada önemli olan, bu durumun o gazete için bir kişilik ya da tasarım özelliği taşıyıp taşımadığını tespit etmektir. Kimi gazetelerde sürmanşet haber uygulaması, bir tasarım ya da kişilik unsuru olarak tanımlanmış olabilir. Başka bir deyişle gazete bunu her zaman yapıyorsa, bunun “bilinçli” bir uygulama olduğu ve bu anlamda kendi beğeni ve estetik anlayışı çerçevesinde, gazetenin kimliğine göre yanlış olmadığı söylenebilir.
Ancak gelişigüzel ya da herhangi bir önemlilik gözetmeden gazetenin manşet ya da sürmanşet alanlarını kullanmak genel olarak “alışıldık” ve “beklendik” bir durum değildir. Aslında sürmanşete, sürmanşetlik önem taşımayan haberleri koymak da “alışıldık” bir durum olmamakla birlikte, son zamanlarda giderek yaygınlaşan bir uygulamadır.
YOZLAŞMA VAR MI?
Eskiden sekiz (dokuz) sütuna manşet atılan bir haber olduğunda “çok önemli” ya da “normalin üzerinde öneme sahip” bir durum olduğu anlaşılırken, günümüzde gazetelerin önemli ölçüde bu anlamı “yozlaştırdıkları” savunulan bir görüştür. Sıradan haberlerin dahi sekiz (dokuz) sütuna manşet atılması, tasarımcılar arasında “savaş çıksa, artık sayfayı yan mı kullanacaklar?” sorusunu gündeme getirmiştir.
Çünkü normal algılamada haber ne kadar büyükse, başlık da o kadar büyük olmalıdır. “Sıradan haberler sekiz sütuna manşet atılırsa, savaş haberi kaç sütuna, hangi büyüklükte verilecektir” sorusu önemli bir eleştiridir.
Gazetelerin promosyon savaşına başladığı 1990’lı yılların başlarında sürmanşet alanının bu promosyonların ilanları için ayrılması “alışıldık” bulunmamış ve kimi deneyimli gazete tasarımcıları tarafından “okura saygısızlık” şeklinde eleştirilmiştir. Ancak bugün gelinen noktada sürmanşet alanının bu tür ilanlar için kullanılması neredeyse kanıksanmıştır. Bu uygulama doğru mudur? Sanıyorum en doğru kararı verecek ve son sözü söyleyecek olan beğenmediği gazeteyi almayacak olan okurdur. Okurun kararına bakarak neyin beğenildiği ve neyin beğenilmediği söylenebilir.
Sonuç olarak sayfa tasarımında sürmanşete hangi haberin konulduğu, hangi haberin hangi büyüklükte başlıklarla verildiği önem taşır. Tasarımcının da okuyucunun zihnindeki bu önemlilik algılamasını bilerek ona göre uygulamada bulunması uygun olacaktır. Ancak uygulamada farklı amaç ve beğenilerle farklı uygulamalara gidiliyorsa bunları da “kendi iddiası çerçevesinde” değerlendirmek gerekir.
