shedesign
👑Efsanevi Grafiker👑
6.KALİBRASYON
Renk eşlemesi, grafik, basım ve yayıncılık sektöründe ya da rengin önemli olduğu tüm sektörlerde, üretimin başlangıcından bitimine kadar tüm bölüm ve birimlerde kullanılan renk ile ilgili bütün cihaz ve ünitelerin gerçek baskı aşamasında standart değerlerle elde edilebilecek bütün renk tonlarına göre renk genişliklerinin düzenlenerek renk gamutlarının eşit hale getirilmesidir.
Bölüm ve birimlerde kullanılan cihaz veya ünitelerin her birinin renk genişlikleri farklıdır ve standart ofset baskı renk gamutundan daha zengin renk tonları verebilmektedir. Önemli olan gerçek baskı üretiminde elde edilebilen renk genişliğidir. Bu sebeple temel olarak tüm ünite ve cihazların ofset baskıda elde edilebilecek renk genişliklerine göre düzenlenerek daraltılması gerekir. Renk eşlemesinin temel amacı da, baskı öncesinde kullanılan tüm cihaz ve ünitelerin, kağıt cinsi, boya çeşidi, baskı makinesi ve diğer fiziksel-kimyasal standart koşullar ışığında, baskıda elde edilen renklere göre renk gamutlarının yeniden yapılandırılmasıdır.
6.1.Kullanım Alanları
Renk yönetimi sistemi aşağıdaki profil türlerini kullanır.
6.1.1.Monitör
Monitörün rengi nasıl yeniden ürettiğini tanımlar. Monitörde rengi doğru olarak görme tasarım işlemi sırasında renkle ilgili önemli kararlar alınmasına olanak sağladığından bu ilk olarak oluşturulması gereken profildir. Monitörde görülen belgedeki gerçek renkleri temsil etmiyorsa, renk tutarlılığı korunamaz.
6.1.2.Girdi aygıtı
Girdi aygıtının hangi renkleri yakalayabileceğini veya tarayabileceğini tanımlar. Dijital kamera bir profil seçeneği sunuyorsa, Adobe, Adobe RGB'yi seçilmasi önerillir. Yoksa, sRGB'yi kullanın (birçok kamera için varsayılandır). İleri düzey kullanıcılar farklı ışık kaynakları için farklı profiller kullanmayı da düşünebilirler. Tarayıcı profilleri için bazı fotoğrafçılar tarayıcıda taranan her film türü veya markası için ayrı profiller oluşturur.
6.1.3.Çıktı aygıtı
Masaüstü yazıcılar veya baskı makinesi gibi çıktı aygıtlarının renk uzayını tanımlar. Renk yönetimi sistemi belgedeki renkleri çıktı aygıtının renk uzayının gamutu içindeki renklerle doğru biçimde eşleştirmek için çıktı aygıtı profillerini kullanır. Çıktı profili aynı zamanda kağıt ve mürekkep türü gibi özel yazdırma koşullarını da dikkate almalıdır. Örneğin parlak kağıt, mat kağıda göre farklı renk aralığını görüntüleyebilme özelliğine sahiptir.[14]
7.MONİTÖR KALİBRASYON YÖNTEMLERİ
Monitörler, bilgisayarların ayrılmaz parçaları olmalarının yanı sıra matbaacılık açısından bilgisayarların multimedya ve yayıncılık sektörüne girmesiyle beraber yüklendikleri görevlerde artmıştır. Yayıncılıkta ekranda görülen görüntü soft proof adı ile anılır. Softproof terimi bir yazıcı yada film yardımı olmadan elde edilen provayı yani ekran provasını tanımlamaktadır. Bu kadar önemli bir görevi üstlenen monitörlerde de bazı özellikler aranmaktadır. Baskı hazırlık aşamasında monitörlerde temel olarak iki özellik aranmaktadır. Birincisi tasarımı yada mizampajı yapılan sayfanın rahatça görülebilmesi gibi fiziksel şartlar ikincisi ise renk güvenilirliğidir.
7.1.Monitörlerde Bulunması Gereken Teknik Özellikler
Masaüstü yayıncılıkta çalışılan sayfanın tamamının görülebilmesi için minimum 20 ve 21 inç monitörler kullanılmalıdır. Bu ebattaki monitörler yan yana iki A4, yada bir A3 sayfayı tam olarak ekrana sığdırır. Daha küçük monitörlerde çalışılan sayfanın tamamının görülmesi ancak büyütme küçültme işlemleri ile mümkün olmaktadır. Ancak bu işlemler zaman alıcıdır. Ayrıca görüntü küçük olduğu için ekrana çok yaklaşma gerektirmektedir. Bu da Eye Strein adı da verilen göz rahatsızlıklarına sebep olmaktadır.
Bu konuda anlatılanların yanısıra eğer renk düzeltme işlemleri yapılıyorsa monitör en az 21 inç olmalıdır. Masaüstü yayıncılık sistemi yüksek çözünürlükler gerekmektedir. Bu da yaklaşık 300 Ppi civarındadır. Doğru bir renk ayarlaması dosya ve ekran çözünürlüklerinde birebir piksel oranı istemektedir. Yani belge üzerindeki her bir piksel ekranda gösterilmelidir. Ancak bu sayede doğru renk görülüp daha etkili ayar yapmak mümkün olur. Monitörler 72 Ppi çözünürlüktedirler. Pikseller birebir görülmek istendiğinde düşük ebatlardeki ekranlar görüntünün sadece küçük bir kısmını görüntüleyebilirler. Ekran ayarlarından yüksek çözünürlük seçilse bile bu yöntemle interpolasyon ile yani birkaç pikselin bilgisini tek piksele yükleyerek simüle ederler. Yöntem nispeten başarılı olsa bile gerçekçi bir renk ve ton düzeltmesi için yeterli değildir.
7.2.Monitör Kalibrasyonu
Kalibrasyon bir cihaz örneğin monitör için, gerekli olan temel ayarların yapılması veya herhangi bir baskı işleminin baskı kararlılığının sağlanarak her seferinde aynı sonuçların alınmasına yönelik yapılan faaliyetlerdir. Ekranlarımızı kalibre etmeden ince monitörlerin renk konusundaki teknik özelliklerini de bilmemiz gerekir. Monitörde doğru renkleri görebilmek ve renk yönetiminin gerektirdiği profiller üretebilmek için, monitör düzenli aralıklarla kalibre edilmeli ve çalışma ortamının aydınlatması kontrol altında olmalıdır. Monitörde gösterilen renkler ortam aydınlatmasından kolaylıkla etkilenebilmektedir. Monitörün içinde bulunduğu ortamın aydınlatması gün içinde değişirse bu direkt olarak monitörde görülen rengi de değiştirecektir. Birçok çalışma ortamında aydınlatma gün içinde oldukça değişiklik göstermektedir. Ortam ışığının problem yaratmamasının ilk adımı mümkün olduğu kadar sabit kalmasını sağlamaktır. İdeal olan sistem, parlaklığı kararlı olan suni aydınlatmadır. Buna ek olarak endirekt yumuşak oda aydınlatması ve duvarların natural renklerde boyanmış olması görülen rengin etkilenmesini minimize edecektir. Son olarak monitör zeminini-background naturel gri olarak ayarlanması -RGB değerleri ile = 127, 127, 127- insan gözünün monitörün renk ısı derecesine adaptasyonunu kolaylaştırır. Ayrıca monitörde açık olan çalışmaya zemindeki renklerin karışmasını ve dolayısıyla da rengin görünmesindeki sapmaları önler.
Her marka ve model monitörün gösterebildiği renk genişlikleri (renk gamutu) farklıdır. Ayrıca monitör içindeki RGB protonlar zaman içinde güçlerini yitirir ve verebildiği renk tonlarında sapmalar meydana gelir. Bu durumda monitörümüzün markası, modeli, fiyat ve kalitesi ne olursa olsun, mutlaka belli aralıklarda renklerin (RGB protonların) sıfırlanması-eşitlenmesi gerekir. Bunun anlamı, ekranda beyaz, siyah ve nötr gri ton eğrilerini yeniden düzenleyerek renklerin doğru gösterilmesini sağlamaktır. Kısaca, ekran kalibrasyonundan önce mutlaka ekran sıfırlama işleminin yapılması gerekir.
Monitör kalibrasyonu için kullanılan üç yöntem vardır. Bunlar kullanıcının göz ile yaptığı manuel kalibrasyon, monitörün kendi kendine yaptığı otomatik kalibrasyon ve ölçüm cihazları yardımı ile yapılan kolorimetrik ölçüm kalibrasyonudur.
7.3.Manüel Kalibrasyon
Manüel yöntemle kalibrasyon için Adobe Gamma ColorSync gibi çok bilinen yazılımların yanında kullanıcıya yardımcı olacak başka birçok programda vardır. Programlar kullanıcının parlaklık ve kontrastlık ayarlarının yanı sıra RGB renk dağılım dengesinin ayarlanması için test alanları sunar. Bu ayarlar görsel gözlemlere dayanır ve bu yüzdende çok güvenilir değildir. Eğer kalibrasyonda bu sistem kullanılıyorsa tavsiye edilen kalibrasyon işleminin birden fazla kişi tarafından beraberce yapılmasıdır.
7.4.Otomatik Kalibrasyon
Bazı monitörlerde (Eski Apple ColorSync monitörlerde olduğu gibi) girilen kriterler doğrultusunda kendi kendini kalibre etme özelliği mevcuttur. Sistemin monitörün kondüsyonu ve çevre aydınlatması gibi faktörleri hesaba kattığı söylense de otomatik kalibrasyon sonrası yapılan kolorimetrik ölçümler bazı küçük sapmalar belirlemişlerdir. Ancak gene de bu yöntem bir çözüm olarak düşünülebilir.
7.5.Kolorimetrik Kalibrasyon
Profesyonel sıfırlama işleminin renk konusunda uzman şirketlerin ürettikleri Ekran Kalibrasyon aletleriyle (Colorimeter) yapılması gerekir. Gretag-Macbeth, X-Rite, Minolta, Colorblind vb, firmaların üretmiş oldukları bu kalibrasyon aletleri CRT veya LCD ekranların orta merkezine yerleştirilir ve önceden bilgisayara yüklenmiş olan bu firmaların özel olarak yazdıkları ekran kalibrasyon programları çalıştırılır.
Ekran sıfırlama işleminin otomatik olarak gerçekleştiği bu programda, operatör tarafından yapılması gereken işlemler çok az ve çok basit düzeydedir; ekran ve çevre ışıklandırma koşullarının seçimi, ekran renk sıcaklığının tercihi, parlaklık ve kontrast ayarları ile profil isminin girilmesi.
Kalibrasyon cihazı, program dahilinde özel olarak düzenlenmiş ekrana yansıtılan beyaz, siyah, gri dahil 1000'e yakın farklı tonda renkleri otomatik olarak ölçerek RGB proton ve fosfor dengeleri ile aradaki farklılıkları hesaplar. Renk ölçümleri sonunda gerekli düzeltme değerlerini saptayarak sistemin monitör renk ayarları kapsamında doğrudan bilgisayarın ekran kartına yazarak ekran sıfırlama işlemini kısa sürede gerçekleştirmiş olur. İşlem sonunda program tarafından saptanan yeni değerler ekran kartı (video card) üzerine kaydedilmiş olduğu için bilgisayar yeniden başlatıldığında, yeni düzeltilmiş RGB değerler doğrultusunda monitör beyaz, siyah ve gri tonlarla birlikte tüm renkleri sıfırlanmış olarak gerçek değerlerde gösterir.
Ancak bu işlemin tamamlanmasından sonra kesinlikle monitörün parlaklık, kontrast ve ışık standartları ayarlarının değiştirilmemesi gerekir. Bu sebeple bazı monitörlerin üzerinde bulunan ayar düğme veya tuşlarının bantla kapatılmasında yarar vardır.
Öte yandan oda içindeki aydınlatmanın da sabit kalması gerekir. Ekran konumu veya oda ışıklandırma değer ve yerleşimi değiştirildiğinde, ekran kalibrasyon işleminin yeniden yapılması gerekir. Ekran üzerine yansıyan nötr gri renk haricinde tüm renkler kalibrasyonu olumsuz etkiler. Hiçbir zaman unutulmaması lazım ki, standart değerlerden herhangi biri değiştiğinde, yapılmış olunan renk ayarları ve kalibrasyonlar da geçerliliğini yitirmiş olur. Renk ile ilgili karşılaştırma, rötuş, düzeltme vs., işlemlere başlamadan önce en az 45 dk ekranı açık tutmanızda yarar vardır.[3]
7.6.Monitör Kalibrasyonun Yapımı
Ekran kalibrasyonun nasıl yapıldığını resimlerle GretagMacbethin EyeOne spektofotometresi ve Eye-One Match 3 programı ile anlatacağım. Öncelikle spekrofotometre bilgisayara bağlanır, bazı monitörler ölçüm cihazının kendi üzerlerindeki USB girişlerinden bağlanmasını isteyebilirler. Ardından program açılarak kalibrasyon ve profillemesi yapılacak cihaz türü yani monitör seçilir. Altta basit yada ileri seviye seçenekleri vardır, buradan gelişmiş/advenced seçilir. Pencerenin sağ tarafında yardım alabilecek kısım bulunmaktadır. Burada hem o anki menünün kullanımı hakkında hem de genel olarak yapılması gerekenler hakkında bilgi verilmektedir.
Sağ alttaki oktan devam edildiğinde ikinci pencere olan monitör tipi seçim penceresi çıkar. Buradan kalibre edilecek monitörün tipi olarak, LCD, CRT ve Laptop saçeneklerinden doğru olan seçilir ve sağ alttaki oktan bir sonraki pencereye geçilir.
Sonraki adım monitöre temel değerlerin verilmesidir. White Point monitörün beyazının renk sıcaklığıdır. Burada belirlenen beyaza göre renkler kalibre edilecektir ve göstererilecektir.
Kuşelenmiş ve beyaz kağıtlarda bu değer 6500 Kelvindir. Gazete kağıdı gibi kağıtlar ile çalışılıyorsa 5000 Kelvini seçilir. Gamma eskiden 1.8 olarak alınırdı ancak LCD ekranların doğası 2.2ye daha uygundur. Zaten 2.2 gama daha doğru bir ton geçişi vermektedir bu nedenlede son bir kaç yıldan beri uluslararası ortamda da bu değer kabul görmüştür. Luminance yani ekran aydınlatma değerinin seçimi ise biraz daha değişkenlik gösterir. CTR monitörlerde bu değer genellikle 80-100 Cd/m2 kısaca kandela, LCD’lerde ise 120-140 kandeladır. Eğer Eizo marka LCD bir monitör varsa 80-100 kandela yeterli olacaktır. Apple monitörler ise genelde 120 kandelada daha iyi sonuç vermektedirler. Unutulmamalıdır ki yüksek kandela değeri ekranın ekonomik ömrünün daha kısa zamanda tükenmesi demektir. Bu sebeple ekran tipine göre doğru aydınlatma değeri seçme oldukça önemlidir. Bu değerin seçiminde tecrübede oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Kalibrasyon sonuçlarına göre ekran ile baskıyı karşılaştırarak ekranın fazla parlak olup olmadığına karar verilip yeni bir değer belirlemek mümkündür. Eğer ortam aydınlatmasını kontrol etmek isteniyorsa en alttaki kutuyu işaretlemek gerekir.
Ölçüm cihazının ölçüm sonuçlarının doğru olması için bu cihazında kalibre edilmesi gerekir. Spekrofotometrenin kalibrasyonu özel beyaz seramiğinden yapılan ölçümle yapılır. Kolorimetrelerin kalibrasyonu ise ölçüm yapan gözün ışık almaması ile yapılır, bunun için kolorimetrenin ölçüm yapan yüzü masanın üstüne konur ve calibre komutu verilir. Eğer ortam aydınlatmasını kontrol edilmişse özel kafa spektrofotometreye takılır ve cihaz öyle kalibre edilir.
Ölçüm cihazı resimde görüldüğü tutularak ölçüm yapılır. Ortam aldınlatmasının renk sıcaklığı pencerenin altındaki birinci göstergede, aydınlatma değeride ikinci göstergede verilmektedir. Renk sıcaklığı 5000 Kelvin civarında, aydınlatma değeri ise 40-70 lüks arasında olmalıdır. Eger renk sıcaklılığı 5000 kelvinin altındaysa ekranda renkleri olduğundan daha sarı ve kırmızımsı, daha yukarda ise daha yeşil ve mavimsi görünür.
Aydınlatma değeri düşükse resmi olduğundan daha karanlık ve kontrast, daha yüksek değerde ise daha parlak ve kontrastlığı düşük görünür. Bu da yanlış renk tahsihi olarak geri döner. Eğer ortam aldınlatması 5000 kelvinden yüksek ise florasanları sarımsı florasanlar ile, 5000 kelvinden düşük ise mavimsi olanlar ile değiştirilir.
Bazı büyük alışveriş merkezlerinde gün ışığı florasansları bulmak mümkündür. Aydınlatma lüks değeri yüksek ise ortamdaki bir iki lambayı kapatabilir, düşükse de yeni birkaç lamba eklenebilir. Yanlız bu ışıkların direk olarak ekrana gelmemesine dikkat edilmelidir.
Öğr.Gör.Dr. Türkün Şahinbaşkan
Marmara Üniversitesi
Teknik EĞitim Fakültesi
Matbaa Eğitimi Bölümü
CMYlinik
Renk eşlemesi, grafik, basım ve yayıncılık sektöründe ya da rengin önemli olduğu tüm sektörlerde, üretimin başlangıcından bitimine kadar tüm bölüm ve birimlerde kullanılan renk ile ilgili bütün cihaz ve ünitelerin gerçek baskı aşamasında standart değerlerle elde edilebilecek bütün renk tonlarına göre renk genişliklerinin düzenlenerek renk gamutlarının eşit hale getirilmesidir.
Bölüm ve birimlerde kullanılan cihaz veya ünitelerin her birinin renk genişlikleri farklıdır ve standart ofset baskı renk gamutundan daha zengin renk tonları verebilmektedir. Önemli olan gerçek baskı üretiminde elde edilebilen renk genişliğidir. Bu sebeple temel olarak tüm ünite ve cihazların ofset baskıda elde edilebilecek renk genişliklerine göre düzenlenerek daraltılması gerekir. Renk eşlemesinin temel amacı da, baskı öncesinde kullanılan tüm cihaz ve ünitelerin, kağıt cinsi, boya çeşidi, baskı makinesi ve diğer fiziksel-kimyasal standart koşullar ışığında, baskıda elde edilen renklere göre renk gamutlarının yeniden yapılandırılmasıdır.
6.1.Kullanım Alanları
Renk yönetimi sistemi aşağıdaki profil türlerini kullanır.
6.1.1.Monitör
Monitörün rengi nasıl yeniden ürettiğini tanımlar. Monitörde rengi doğru olarak görme tasarım işlemi sırasında renkle ilgili önemli kararlar alınmasına olanak sağladığından bu ilk olarak oluşturulması gereken profildir. Monitörde görülen belgedeki gerçek renkleri temsil etmiyorsa, renk tutarlılığı korunamaz.
6.1.2.Girdi aygıtı
Girdi aygıtının hangi renkleri yakalayabileceğini veya tarayabileceğini tanımlar. Dijital kamera bir profil seçeneği sunuyorsa, Adobe, Adobe RGB'yi seçilmasi önerillir. Yoksa, sRGB'yi kullanın (birçok kamera için varsayılandır). İleri düzey kullanıcılar farklı ışık kaynakları için farklı profiller kullanmayı da düşünebilirler. Tarayıcı profilleri için bazı fotoğrafçılar tarayıcıda taranan her film türü veya markası için ayrı profiller oluşturur.
6.1.3.Çıktı aygıtı
Masaüstü yazıcılar veya baskı makinesi gibi çıktı aygıtlarının renk uzayını tanımlar. Renk yönetimi sistemi belgedeki renkleri çıktı aygıtının renk uzayının gamutu içindeki renklerle doğru biçimde eşleştirmek için çıktı aygıtı profillerini kullanır. Çıktı profili aynı zamanda kağıt ve mürekkep türü gibi özel yazdırma koşullarını da dikkate almalıdır. Örneğin parlak kağıt, mat kağıda göre farklı renk aralığını görüntüleyebilme özelliğine sahiptir.[14]
7.MONİTÖR KALİBRASYON YÖNTEMLERİ
Monitörler, bilgisayarların ayrılmaz parçaları olmalarının yanı sıra matbaacılık açısından bilgisayarların multimedya ve yayıncılık sektörüne girmesiyle beraber yüklendikleri görevlerde artmıştır. Yayıncılıkta ekranda görülen görüntü soft proof adı ile anılır. Softproof terimi bir yazıcı yada film yardımı olmadan elde edilen provayı yani ekran provasını tanımlamaktadır. Bu kadar önemli bir görevi üstlenen monitörlerde de bazı özellikler aranmaktadır. Baskı hazırlık aşamasında monitörlerde temel olarak iki özellik aranmaktadır. Birincisi tasarımı yada mizampajı yapılan sayfanın rahatça görülebilmesi gibi fiziksel şartlar ikincisi ise renk güvenilirliğidir.
7.1.Monitörlerde Bulunması Gereken Teknik Özellikler
Masaüstü yayıncılıkta çalışılan sayfanın tamamının görülebilmesi için minimum 20 ve 21 inç monitörler kullanılmalıdır. Bu ebattaki monitörler yan yana iki A4, yada bir A3 sayfayı tam olarak ekrana sığdırır. Daha küçük monitörlerde çalışılan sayfanın tamamının görülmesi ancak büyütme küçültme işlemleri ile mümkün olmaktadır. Ancak bu işlemler zaman alıcıdır. Ayrıca görüntü küçük olduğu için ekrana çok yaklaşma gerektirmektedir. Bu da Eye Strein adı da verilen göz rahatsızlıklarına sebep olmaktadır.
Bu konuda anlatılanların yanısıra eğer renk düzeltme işlemleri yapılıyorsa monitör en az 21 inç olmalıdır. Masaüstü yayıncılık sistemi yüksek çözünürlükler gerekmektedir. Bu da yaklaşık 300 Ppi civarındadır. Doğru bir renk ayarlaması dosya ve ekran çözünürlüklerinde birebir piksel oranı istemektedir. Yani belge üzerindeki her bir piksel ekranda gösterilmelidir. Ancak bu sayede doğru renk görülüp daha etkili ayar yapmak mümkün olur. Monitörler 72 Ppi çözünürlüktedirler. Pikseller birebir görülmek istendiğinde düşük ebatlardeki ekranlar görüntünün sadece küçük bir kısmını görüntüleyebilirler. Ekran ayarlarından yüksek çözünürlük seçilse bile bu yöntemle interpolasyon ile yani birkaç pikselin bilgisini tek piksele yükleyerek simüle ederler. Yöntem nispeten başarılı olsa bile gerçekçi bir renk ve ton düzeltmesi için yeterli değildir.
7.2.Monitör Kalibrasyonu
Kalibrasyon bir cihaz örneğin monitör için, gerekli olan temel ayarların yapılması veya herhangi bir baskı işleminin baskı kararlılığının sağlanarak her seferinde aynı sonuçların alınmasına yönelik yapılan faaliyetlerdir. Ekranlarımızı kalibre etmeden ince monitörlerin renk konusundaki teknik özelliklerini de bilmemiz gerekir. Monitörde doğru renkleri görebilmek ve renk yönetiminin gerektirdiği profiller üretebilmek için, monitör düzenli aralıklarla kalibre edilmeli ve çalışma ortamının aydınlatması kontrol altında olmalıdır. Monitörde gösterilen renkler ortam aydınlatmasından kolaylıkla etkilenebilmektedir. Monitörün içinde bulunduğu ortamın aydınlatması gün içinde değişirse bu direkt olarak monitörde görülen rengi de değiştirecektir. Birçok çalışma ortamında aydınlatma gün içinde oldukça değişiklik göstermektedir. Ortam ışığının problem yaratmamasının ilk adımı mümkün olduğu kadar sabit kalmasını sağlamaktır. İdeal olan sistem, parlaklığı kararlı olan suni aydınlatmadır. Buna ek olarak endirekt yumuşak oda aydınlatması ve duvarların natural renklerde boyanmış olması görülen rengin etkilenmesini minimize edecektir. Son olarak monitör zeminini-background naturel gri olarak ayarlanması -RGB değerleri ile = 127, 127, 127- insan gözünün monitörün renk ısı derecesine adaptasyonunu kolaylaştırır. Ayrıca monitörde açık olan çalışmaya zemindeki renklerin karışmasını ve dolayısıyla da rengin görünmesindeki sapmaları önler.
Her marka ve model monitörün gösterebildiği renk genişlikleri (renk gamutu) farklıdır. Ayrıca monitör içindeki RGB protonlar zaman içinde güçlerini yitirir ve verebildiği renk tonlarında sapmalar meydana gelir. Bu durumda monitörümüzün markası, modeli, fiyat ve kalitesi ne olursa olsun, mutlaka belli aralıklarda renklerin (RGB protonların) sıfırlanması-eşitlenmesi gerekir. Bunun anlamı, ekranda beyaz, siyah ve nötr gri ton eğrilerini yeniden düzenleyerek renklerin doğru gösterilmesini sağlamaktır. Kısaca, ekran kalibrasyonundan önce mutlaka ekran sıfırlama işleminin yapılması gerekir.
Monitör kalibrasyonu için kullanılan üç yöntem vardır. Bunlar kullanıcının göz ile yaptığı manuel kalibrasyon, monitörün kendi kendine yaptığı otomatik kalibrasyon ve ölçüm cihazları yardımı ile yapılan kolorimetrik ölçüm kalibrasyonudur.
7.3.Manüel Kalibrasyon
Manüel yöntemle kalibrasyon için Adobe Gamma ColorSync gibi çok bilinen yazılımların yanında kullanıcıya yardımcı olacak başka birçok programda vardır. Programlar kullanıcının parlaklık ve kontrastlık ayarlarının yanı sıra RGB renk dağılım dengesinin ayarlanması için test alanları sunar. Bu ayarlar görsel gözlemlere dayanır ve bu yüzdende çok güvenilir değildir. Eğer kalibrasyonda bu sistem kullanılıyorsa tavsiye edilen kalibrasyon işleminin birden fazla kişi tarafından beraberce yapılmasıdır.
7.4.Otomatik Kalibrasyon
Bazı monitörlerde (Eski Apple ColorSync monitörlerde olduğu gibi) girilen kriterler doğrultusunda kendi kendini kalibre etme özelliği mevcuttur. Sistemin monitörün kondüsyonu ve çevre aydınlatması gibi faktörleri hesaba kattığı söylense de otomatik kalibrasyon sonrası yapılan kolorimetrik ölçümler bazı küçük sapmalar belirlemişlerdir. Ancak gene de bu yöntem bir çözüm olarak düşünülebilir.
7.5.Kolorimetrik Kalibrasyon
Profesyonel sıfırlama işleminin renk konusunda uzman şirketlerin ürettikleri Ekran Kalibrasyon aletleriyle (Colorimeter) yapılması gerekir. Gretag-Macbeth, X-Rite, Minolta, Colorblind vb, firmaların üretmiş oldukları bu kalibrasyon aletleri CRT veya LCD ekranların orta merkezine yerleştirilir ve önceden bilgisayara yüklenmiş olan bu firmaların özel olarak yazdıkları ekran kalibrasyon programları çalıştırılır.
Ekran sıfırlama işleminin otomatik olarak gerçekleştiği bu programda, operatör tarafından yapılması gereken işlemler çok az ve çok basit düzeydedir; ekran ve çevre ışıklandırma koşullarının seçimi, ekran renk sıcaklığının tercihi, parlaklık ve kontrast ayarları ile profil isminin girilmesi.
Kalibrasyon cihazı, program dahilinde özel olarak düzenlenmiş ekrana yansıtılan beyaz, siyah, gri dahil 1000'e yakın farklı tonda renkleri otomatik olarak ölçerek RGB proton ve fosfor dengeleri ile aradaki farklılıkları hesaplar. Renk ölçümleri sonunda gerekli düzeltme değerlerini saptayarak sistemin monitör renk ayarları kapsamında doğrudan bilgisayarın ekran kartına yazarak ekran sıfırlama işlemini kısa sürede gerçekleştirmiş olur. İşlem sonunda program tarafından saptanan yeni değerler ekran kartı (video card) üzerine kaydedilmiş olduğu için bilgisayar yeniden başlatıldığında, yeni düzeltilmiş RGB değerler doğrultusunda monitör beyaz, siyah ve gri tonlarla birlikte tüm renkleri sıfırlanmış olarak gerçek değerlerde gösterir.
Ancak bu işlemin tamamlanmasından sonra kesinlikle monitörün parlaklık, kontrast ve ışık standartları ayarlarının değiştirilmemesi gerekir. Bu sebeple bazı monitörlerin üzerinde bulunan ayar düğme veya tuşlarının bantla kapatılmasında yarar vardır.
Öte yandan oda içindeki aydınlatmanın da sabit kalması gerekir. Ekran konumu veya oda ışıklandırma değer ve yerleşimi değiştirildiğinde, ekran kalibrasyon işleminin yeniden yapılması gerekir. Ekran üzerine yansıyan nötr gri renk haricinde tüm renkler kalibrasyonu olumsuz etkiler. Hiçbir zaman unutulmaması lazım ki, standart değerlerden herhangi biri değiştiğinde, yapılmış olunan renk ayarları ve kalibrasyonlar da geçerliliğini yitirmiş olur. Renk ile ilgili karşılaştırma, rötuş, düzeltme vs., işlemlere başlamadan önce en az 45 dk ekranı açık tutmanızda yarar vardır.[3]
7.6.Monitör Kalibrasyonun Yapımı
Ekran kalibrasyonun nasıl yapıldığını resimlerle GretagMacbethin EyeOne spektofotometresi ve Eye-One Match 3 programı ile anlatacağım. Öncelikle spekrofotometre bilgisayara bağlanır, bazı monitörler ölçüm cihazının kendi üzerlerindeki USB girişlerinden bağlanmasını isteyebilirler. Ardından program açılarak kalibrasyon ve profillemesi yapılacak cihaz türü yani monitör seçilir. Altta basit yada ileri seviye seçenekleri vardır, buradan gelişmiş/advenced seçilir. Pencerenin sağ tarafında yardım alabilecek kısım bulunmaktadır. Burada hem o anki menünün kullanımı hakkında hem de genel olarak yapılması gerekenler hakkında bilgi verilmektedir.
Sağ alttaki oktan devam edildiğinde ikinci pencere olan monitör tipi seçim penceresi çıkar. Buradan kalibre edilecek monitörün tipi olarak, LCD, CRT ve Laptop saçeneklerinden doğru olan seçilir ve sağ alttaki oktan bir sonraki pencereye geçilir.
Sonraki adım monitöre temel değerlerin verilmesidir. White Point monitörün beyazının renk sıcaklığıdır. Burada belirlenen beyaza göre renkler kalibre edilecektir ve göstererilecektir.
Kuşelenmiş ve beyaz kağıtlarda bu değer 6500 Kelvindir. Gazete kağıdı gibi kağıtlar ile çalışılıyorsa 5000 Kelvini seçilir. Gamma eskiden 1.8 olarak alınırdı ancak LCD ekranların doğası 2.2ye daha uygundur. Zaten 2.2 gama daha doğru bir ton geçişi vermektedir bu nedenlede son bir kaç yıldan beri uluslararası ortamda da bu değer kabul görmüştür. Luminance yani ekran aydınlatma değerinin seçimi ise biraz daha değişkenlik gösterir. CTR monitörlerde bu değer genellikle 80-100 Cd/m2 kısaca kandela, LCD’lerde ise 120-140 kandeladır. Eğer Eizo marka LCD bir monitör varsa 80-100 kandela yeterli olacaktır. Apple monitörler ise genelde 120 kandelada daha iyi sonuç vermektedirler. Unutulmamalıdır ki yüksek kandela değeri ekranın ekonomik ömrünün daha kısa zamanda tükenmesi demektir. Bu sebeple ekran tipine göre doğru aydınlatma değeri seçme oldukça önemlidir. Bu değerin seçiminde tecrübede oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Kalibrasyon sonuçlarına göre ekran ile baskıyı karşılaştırarak ekranın fazla parlak olup olmadığına karar verilip yeni bir değer belirlemek mümkündür. Eğer ortam aydınlatmasını kontrol etmek isteniyorsa en alttaki kutuyu işaretlemek gerekir.
Ölçüm cihazının ölçüm sonuçlarının doğru olması için bu cihazında kalibre edilmesi gerekir. Spekrofotometrenin kalibrasyonu özel beyaz seramiğinden yapılan ölçümle yapılır. Kolorimetrelerin kalibrasyonu ise ölçüm yapan gözün ışık almaması ile yapılır, bunun için kolorimetrenin ölçüm yapan yüzü masanın üstüne konur ve calibre komutu verilir. Eğer ortam aydınlatmasını kontrol edilmişse özel kafa spektrofotometreye takılır ve cihaz öyle kalibre edilir.
Ölçüm cihazı resimde görüldüğü tutularak ölçüm yapılır. Ortam aldınlatmasının renk sıcaklığı pencerenin altındaki birinci göstergede, aydınlatma değeride ikinci göstergede verilmektedir. Renk sıcaklığı 5000 Kelvin civarında, aydınlatma değeri ise 40-70 lüks arasında olmalıdır. Eger renk sıcaklılığı 5000 kelvinin altındaysa ekranda renkleri olduğundan daha sarı ve kırmızımsı, daha yukarda ise daha yeşil ve mavimsi görünür.
Aydınlatma değeri düşükse resmi olduğundan daha karanlık ve kontrast, daha yüksek değerde ise daha parlak ve kontrastlığı düşük görünür. Bu da yanlış renk tahsihi olarak geri döner. Eğer ortam aldınlatması 5000 kelvinden yüksek ise florasanları sarımsı florasanlar ile, 5000 kelvinden düşük ise mavimsi olanlar ile değiştirilir.
Bazı büyük alışveriş merkezlerinde gün ışığı florasansları bulmak mümkündür. Aydınlatma lüks değeri yüksek ise ortamdaki bir iki lambayı kapatabilir, düşükse de yeni birkaç lamba eklenebilir. Yanlız bu ışıkların direk olarak ekrana gelmemesine dikkat edilmelidir.
Öğr.Gör.Dr. Türkün Şahinbaşkan
Marmara Üniversitesi
Teknik EĞitim Fakültesi
Matbaa Eğitimi Bölümü
CMYlinik
