" -ki Bağlacı" doğru kullanalım!

Sayın Sait Açıkgöz' ün örneklemesini sizlere sunmak istedim.

Dilimizde üç tür 'ki” vardır. Bunlardan ikisi ek olarak sözcüğe eklenir yani bitişik yazılır. Üçüncüsü is 'ki” bağlacı olup ayrı yazılır.
Bunları nasıl ayırt edebiliriz diye soracaksınız. Bitişik yazılan yani ek olan
'-ki”lerden bir sıfat yapar. ' Akşamki olayı duydum.” cümlesinde '-ki” sıfat yapar. '–ki”den sonraki sözcüğe hangi sorusunu ekleyin ,ilk sözcük yani '-ki”nin eklendiği sözcük bu soruya yanıt veriyorsa sıfat yapan '–ki”dir ve sözcüğe eklenerek yazılır. 'Hangi olay?”” akşamki” örneğinde olduğu gibi. Başka bir örnek : ' Bunu sokaktaki adama soralım.” cümlesinde '-ki”den sonraki sözcük 'adam”dır. Şimdi ona 'hangi adam sorusunu soralım,yanıt 'sokaktaki” oluyor.

O halde burada kullanılan '-ki” sıfat yapan” –ki”dir ve ek olarak bitişik yazılır.
İkinci ek olarak yazılan '–ki” ilgi zamiri olan –ki”dir. Bu da sözcüğe bitişik yazılır. Bunun ilgi zamiri olduğunu nasıl anlarım derseniz , bu ek eklendiği sözcükte başka bir sözcüğün yerini tutar. Örneğin 'Kalemimim yazmıyor, seninki yazıyor mu?” cümlesinde 'seninki” senin kalem anlamındadır.
Buradaki '-ki” kalem yerine kullanılmıştır. Bu sözcük de bitişik yazılır.

Bunları bilmesek de yalnızca hangisinin 'ki” bağlacı olduğunu bilirsek ve onu ayrı yazsak bu yazma sorunu da çözümlemiş oluruz. Bağlaç olan 'ki”nin ayrı yazılacağını söylemiştik. Bunun bağlaç olduğunu anlamanız için iki noktaya dikkat edin. Bağlaçtan önce çekimlenmiş bir eylem (fiil) varsa 'ki” bağlaçtır ve ayrı yazılır. Örneğin 'Sabah eve geldim ki arkadaşım çoktan uyanmış.” cümlesinde 'ki”den önceki sözcük çekimlenmiş bir eylem olan 'geldim”dir. İşte o yüzden ' ki ' ayrı yazılır. Başka bir örnek 'Pınara gel ki göreyim.” cümlesinde 'ki”den önceki eylem emir kipinde çekimlenmiştir ve ki ayrı yazılır.

'ki” bağlacından önceki sözcük isimse işte o zaman arkadaşlarımız işi karıştırıyor. Burada da şuna dikkat edin. ' ki”den önce isim varsa araya bir (dır/dir )eki getirin , cümleye uyuyorsa sonraki 'ki”yi ayrı yazın, uymuyorsa bitişik yazın. Örneğin; 'Gül en sevdiğim çiçek ki koklamaya bile kıyamam.” cümlesinde 'ki” den önce kullanılan 'çiçek” ismine '-tır/tir” ekinden uygun olanı getirelim, 'Gül en sevdiğim çiçek(tir) ki koklamaya bile kıyamam.”biçiminde oluyor ve cümleye uyuyor. O halde ki bağlaçtır, ayrı yazılır.

'Oradaki bir ağaç ki en az yarım asırlık.” cümlesinde 'ki”den önceki sözcüğe
'-tır” eklersek, 'Oradaki bir ağaç(tır) ki en az yarım asırlık.” Yine uyuyor o halde ayrı yazılır.

'ki” bağlacı sadece bazı sözcüklerle kalıplaşmıştır ve bitişik yazılır. Bunlar aklınızda kalsın diye şu sembolik sözcükte toplanır: ”sombahçem”
Sanki
Oysaki
Mademki
B elki
A-----
Halbuki
Çünkü
E ---
Meğerki

Haydi Türkçemizi güzel kullanmaya...​

.